Կուռքերի վերջալույսը

Gospel Translations Armenianյից՝ ազատ հանրագիտարանից

19-րդ դարի փիլիսոփա Ֆրիդրիխ Նիցշեն հայտնի է իր «Աստված մահացել է» հայտարարությամբ: Այս կարճ դատողությունը չի նկարագրում ամբողջ պատմությունը: Ըստ Նիցշեի, աստվածության մահվան պատճառը կարեկցությունն էր: Նա ասաց.«Աստված մահացել է. Նա մահացել է խղճահարությունից»: Բայց մինչև Աստված, որը հուդայա-քրիստոնեության Աստվածն էր, մահացավ, Նիցշեն ասաց, որ բազմաթիվ աստվածներ գոյություն ունեին, ինչպիսինն էին Օլիմպոս լեռան վրա բնակվողները: Այսինքն մի ժամանակ բազմաստվածություն կար: Բոլոր աստվածները մահացան, երբ մի օր հրեական Աստվածը` Յահվեն, կանգնեց իրենց ժողովում և ասաց. «Ինձնից բացի ուրիշ աստվածներ չունենաք»: Ըստ Նիցշեի հեգնական ամփոփման, այս լսելով բոլոր մյուս աստվածները և աստվածուհիները մահացան: Նրանք մահացան ծիծաղից:

Մեր օրերում, որտեղ բազմակարծությունը իշխում է մշակույթի մեջ, մեկ Աստծո գաղափարի նկատմամբ այնքան հեգնական թշնամանք կա, որքան այն կար Նիցշեի հեգնանքի մեջ: Բայց այսօր միաստվածության նկատմամբ զզվանքը ծիծաղելի չէ: Բազմակարծության մշակույթի մեջ գլխավոր արժանիքը հանդուրժողականությունն է, որը հասկացություն է, ըստ որի բոլոր կրոնական տեսակետերը պետք է հանդուրժել, բոլոր քաղաքական տեսակետերը պետք է հանդուրժել: Միակ բանը, որ չի կարելի հանդուրժել բացառիկության պնդումն է: Հատուկ, ներդրված հակակրանք կա բացառիկության բոլոր հայտարարությունների նկատմամբ: Ասելը, որ մեկ Աստված կա` գարշելի է բազմակարծության համար: Ասելը, որ մեկ Աստված պատմության մեջ Իրեն չի հայտնել ավատարների բազմաքանակությամբ` նույնպես անտանելի է: Միակ Աստվածը իր միածին Որդու հետ աստվածություն է, որը ավելի է խորացնում նրանց վերքերը Իր Որդու բացառիկությամբ: Աստծո և մարդու միջև չի կարող մեկ Միջնորդ լինել: Այսօրվա բազմակարծության համաձայն մի քանի միջնորդներ պետք է լինեն: Պլուրալիստների համար դա հավասարազոր է տուրիզմի, որ եթե մեկ ճանապարհ կա դեպի Աստված, ուրեմն պետք է լինեն նաև շատ ճանապարհներ, և անշուշտ, չի կարելի ընդունել, որ միայն մեկ ճանապարհ կա: Քրիստոնեության բացառիկ հայտարարությունները Աստծո, Քրիստոսի, փրկության վերաբերյալ չեն կարող իրենց խաղաղ գոյությունը ունենալ պլուրալիստների մեջ:

Աստծո և Աստծո Որդու գոյության, փրկության եզակի միջոցի խնդիրներից առավել մերժվում է նաև աստվածային հայտնության բացառիկ աղբյուր ունենալու ցանկացած պնդում: Բարեփոխման ժամանակ այսպես կոչված sola-ները հաստատվեցին: Ասված էր, որ արդարացումը հավատքով է միայն (sola fide), որ Քրիստոսի միջոցով է միայն (solus Christus), որ շնորհքով է միայն (sola gratia), և որ այն Աստծո փառքի համար է միայն (soli Deo gloria): Բայց, գուցե, ժամանակակից բազմակարծության համար ամենազզվելին sola Scriptura-ի բացառիկության հայտարարությունն է: Sola Scriptura-ի գաղափարն այն է, որ աստվածային հայտնության միայն մեկ գրավոր աղբյուր կա, որը երբեք չի կարելի դավանանքային հայտարարությունների, համոզմունքների, կամ եկեղեցու ավանդությունների հետ զուգահեռ կարգավիճակում դնել:Միայն Աստվածաշունչն իշխանություն ունի որոշակիորեն ազդելու խղճի վրա, որովհետև միայն Աստվածաշունչն է ամենակարող Աստծո գրավոր հայտնությունը: Բազմակարծության համար sola Scriptura-ի հետևանքները շատ են:Դրանցից ոչ ամենափոքրը հետևյալն է. այն հիմնովին մերժում է բոլոր ուրիշ կրոնական գրքերի հայտնության բնույթը: Sola Scriptura-ի կողմնակիցը չի հավատում, որ Աստծո հայտնության խոսքը գրված է Աստվածաշնչում և Մորմոնների գրքում, Աստվածաշնչում և Ղուրանում, Աստվածաշնչում և Ուպանիշադներում, Աստվածաշնչում և Բհագավադ Գիտայում, այլ որ Քրիստոնեական հավատքն ունի եզակի և բացառիկ պնդում, որ Աստվածաշունչը և միայն Աստվածաշունչն է Աստծո գրավոր խոսքը:

Միացյալ Նահանգների նշանաբանն է e pluribus unum-ը: Սակայն բազմակարծության գաղափարախոսության առաջացումից սկսած այս նշանաբանի Unum-ը սղոցվել է իր հիմքից: Բազմակարծությունն առաջնորդվում է հարաբերականության փիլիսոփայությամբ: Բոլոր ճշմարտությունները հարաբերական են, հետևաբար ոչ մի գաղափար կամ աղբյուր չի կարող դիտվել որպես գերիշխող: Մեր օրենսդրական համակարգում բոլոր կրոնների օրենքի ներքո ներդրված է հավասար հանդուրժողականության գաղափարը: Մարդկանց կարծիքով օրենքով հավասար հանդուրժողականությունից մինչև հավասար ճշմարտություն մեկ կարճ քայլ է: Ըստ օրենքի բոլոր կրոններին հավասարապես վերաբերվելու և հավասար իրավունքներ ունենալու սկզբունքը չի նշանակում, որ պետք է հետևությունն անել, որ բոլոր կրոնները ճիշտ են: Նույնիս աշխարհի կրոնների թեթև համեմատական քննությունն առաջ է բերում կետեր, որոնք արմատապես հակասում են իրար, և մինչև մեկը պատրաստ չլինի հաստատելու հակասությունների հավասար ճշմարտությունը` չի կարող ընդունել այս մոլոր ենթադրությունը:

Ցավալի է, բայց հարաբերականության փիլիսոփայությամբ և բազմակարծության փիլիսոփայությամբ տրամաբանության գիտությունը չի գործում: Տրամաբանությանը ուղեկցում են դեպի դուռը և հաստատակամորեն տնից դուրս հրավիրում փողոց: Բազմակարծության և հարաբերականության ցանկացած համակարգում տրամաբանության համար տեղ չկա: Իրոք, նույնիսկ սխալ է այն համակարգ անվանելը, քանի որ այն ճշմարտության վերաբերյալ հետևողական, հաջորդական գաղափար է, որը անընդունելի է բազմակարծության համար: Այն փաստը, որ մարդիկ մերժում են ընդունել ճշմարտության վերաբերյալ բացառիկ հայտարարությունները, չի արժեզրկում այս հայտարարությունները: Քրիստոնյայի պարտքն է ամուր կառչել Աստծո եզակիությունից և փոխզիջման չգնալ բազմակարծության կողմնակիցների հետ: